Mobbing w pracy, jak sobie z nim radzić i gdzie szukać pomocy

„Pierwszą podstawową wartością pracy jest człowiek […]

człowiek jest przeznaczony i powołany do pracy […]

praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy”.

Jan Paweł II

Powyższe słowa uświadamiają nam, że praca jest nieodłącznym elementem ludzkiego życia a człowiek jest podmiotem tej pracy. Dlatego każdy z nas powinien wykonywać swoją pracę przy zachowaniu szacunku dla drugiego człowieka, uwzględniając jego uczucia i potrzeby. Niestety w dzisiejszych czasach wielu ludzi o tym zapomina, dopuszczając się szykanowania, dręczenia i poniżania swoich współpracowników bądź podwładnych. Zjawisko to określane jest mianem mobbingu. W 2002 roku CBOS opublikowało raport z badania „Szykany w miejscu pracy”, okazało się, że aż 40% badanych doświadczyło przynajmniej jednego z przejawów mobbingu w swoim miejscu pracy[1]. Mobbing jest więc rzeczywistym problemem, którego zasięg zwiększa się z roku na rok.

Na czym polega mobbing?

Mobbing to sytuacja, gdy osoba w miejscu pracy jest dręczona, szykanowana, izolowana i traktowana gorzej od innych pracowników. Przejawia się to w konkretnych zachowaniach, które mogą polegać na donoszeniu, szarganiu reputacji, molestowaniu seksualnym, wystawianiu na pośmiewisko drugiej osoby, czy chociażby udzielaniu jej błędnych informacji, przez co ma ona trudności z wykonywaniem swoich obowiązków. Warto wiedzieć, że rozróżnia się kilka kierunków mobbingowania, w zależności od tego kto jest atakującym a kto ofiarą. Pamiętajmy, że mobbing nie dotyczy tylko relacji przełożony z podwładnym. Pierwszym kierunkiem mobbingu jest tzw. mobbing prosty, kiedy zarówno atakujący jak i ofiara zajmują taką samą pozycję w organizacji np. grupa pracowników mobbinguje swojego kolegę, który różni się od nich pod jakimś względem, może to być wyznawana religia, kolor skóry lub najzwyczajniej stosunek do pracy. Drugim rodzajem jest mobbing pionowy, ma on miejsce wtedy gdy ofiarą staje się przełożony, który nie posiada zdolności zarządzania grupą. Jego podwładni dążą do wskazania jego słabych cech, skompromitowania go, przez co zostanie zwolniony bądź sam zrezygnuje z zajmowanego stanowiska. Jednak najczęściej spotykaną formą mobbingu jest mobbing ukośny, polegający na wykorzystywaniu pracowników przez przełożonego, właściciela firmy, który wykorzystując trudną sytuacje na rynku pracy zmusza pracowników do cięższej pracy bez podnoszenia wynagrodzeń.

Sprawcami mobbingu są częściej mężczyźni, a ofiarami kobiety

            Nie każdy z nas stanie się ofiarą mobbingu i nie każdy ma predyspozycje do stania się oprawcą. Cechami charakterystycznymi agresora są miedzy innymi egoizm, samouwielbienie, bezduszność, czerpanie przyjemności z nieszczęścia drugiej osoby. Agresor potrafi swoją osobą wpływać na zachowania innych ludzi, jest inteligentny, przebiegły i pomysłowy. Potrafi ukryć swoje prawdziwe oblicze i wśród innych ludzi uchodzić za ofiarę a nie kata. Okazuje się, że sprawcami mobbingu są częściej mężczyźni niż kobiety. Natomiast jeśli chodzi o cechy ofiary, jest to często osoba w młodym wieku, która dopiero rozpoczyna pracę zawodową lub pracę w konkretnej firmie i nie zna zasad w niej panujących. Zwykle osoba, którą dotyka problem mobbingu jest albo bardzo twórcza, kreatywna, lojalna wobec pracodawcy, chce wprowadzić pozytywne zmiany w wizerunku firmy i dlatego staje się ofiarą. Bądź przeciwnie jest osobą o niskich umiejętnościach, niskiej samoocenie i nie potrafi znaleźć wspólnego języka z resztą załogi. Może być nieakceptowana także z innych powodów np. wyznawana religia, poglądy czy kolor skóry. Według danych statystycznych w większości przypadków ofiarą mobbingu jest kobieta, ponadto ryzyko mobbingu jest o 75% wyższe u kobiet niż u mężczyzn[2]. Poza tym szczególnie zagrożone są osoby w słabej sytuacji społecznej, na przykład samotne matki i osoby niepełnosprawne.

Mobbing może skutkować u ofiary nie tylko spadkiem motywacji i wydajności w pracy, ale też gwałtownym pogorszeniem stanu zdrowia, depresją czy popadaniem w nałogi. Osoba ta w najlepszym wypadku podejmuje decyzję o odejściu z pracy i wytoczeniu procesu oprawcy. Jednak zdarzają się przypadki, że wykończona psychicznie osoba pozbawiona fachowej pomocy lekarskiej decyduje się nawet na samobójstwo. Gdzie zatem ofiary tego procederu powinny szukać pomocy i czy samemu można w jakiś sposób mu przeciwdziałać?

Mobbing, jak sobie z nim radzić i gdzie szukać pomocy

Ważne jest aby zapobiegać mobbingowi już w początkowej fazie jego powstawania. Przede wszystkim nie pozostawajmy biernymi w przypadku, gdy zauważymy, że ktoś inicjuje ataki, spiskuje przeciwko nam lub rozpowszechnia plotki na nasz temat. W żadnym wypadku nie bagatelizujmy takich sytuacji, gdyż mobbing rozwija się wtedy gdy jest przez nas tolerowany. Powinniśmy jak najszybciej wyrazić nasz sprzeciw i dezaprobatę. Polecanym sposobem przeciwdziałania mobbingowi jest rozmowa z samym agresorem, najlepiej w obecności świadka. Choć jest to niewątpliwie trudne zadanie, może przynieść pomyślny rezultat. W przeciwnym razie należy poinformować o zaistniałym problemie inne osoby, przełożonego, oczywiście jeżeli to nie on jest sprawcą,  dział personalny czy związki zawodowe. W przypadku nasilenia się problemu warto skorzystać z pomocy prawnika, psychologa a nawet lekarza, mogą to być pracownicy stowarzyszeń antymobbingowych. W miejscu pracy powinniśmy wykonywać nasze obowiązki nienagannie, szczególnie dbając o wszystkie dokumenty, po to aby nie dać powodu innym pracownikom do nieprzychylnej oceny naszej pracy. Ważną rzeczą jest także to, aby prowadzić dziennik zdarzeń mobbingowych, który będzie dowodem w razie konieczności skierowania sprawy do Sądu Pracy. Zapisujmy w nim datę, godzinę, opis zajścia, a także ewentualnych jego świadków.

Jeśli dotychczasowe działania nie przyniosą zamierzonych rezultatów, jednym z rozwiązań jest podjęcie starań o zmianę stanowiska pracy w tej samej firmie. Pamiętajmy także o tym że zmiana miejsca pracy, nie jest złym rozwiązaniem gdy w grę wchodzi nasze zdrowie i spokój psychiczny. 

Stowarzyszenia udzielające pomocy ofiarom mobbingu:

Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe

50-237 Wrocław, ul. Olbińska 18/5
http://www.mobbing.most.org.pl/

Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe – Oddział w Łodzi

93-286 Łódź, ul. Przędzalniana 127 lok. 40

http://mobbing.blog.onet.pl/

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Antymobbingowe OSA

80-838 Gdańsk, ul. Warzywnicza 10C/7

http://osa-stow.republika.pl/